Σάββατο 14 Ιουλίου 2018

Thich Nhat Hanh | Χαλαρώνοντας τους κόμπους του θυμού

Από
 Νίκος Πνευματικός

Thich Nhat Hanh | Χαλαρώνοντας τους κόμπους του θυμού
Photo by Frantzou Fleurine on Unsplas
Ο Thich Nhat Hanh μάς διδάσκει πώς να χαλαρώνουμε τα δεσμά τού θυμού, της προσκόλλησης και της ψευδαίσθησης μέσω της συνειδητότητας και της καλοσύνης προς τον εαυτό μας.
Για εμένα, το να είμαστε ευτυχισμένοι σημαίνει να υποφέρουμε λιγότερο. Αν δεν μπορούμε να μετατρέψουμε τον πόνο που υπάρχει μέσα μας, δεν μπορούμε να έχουμε ευτυχία.
Πολλοί άνθρωποι ψάχνουν την ευτυχία έξω από τον εαυτό τους· η πραγματική ευτυχία όμως έρχεται από μέσα μας. Η κοινωνία μάς λέει πως η ευτυχία έρχεται από τα πολλά χρήματα, την μεγάλη δύναμη και την υψηλή κοινωνική θέση. Αν παρατηρήσετε προσεκτικά όμως, θα δείτε ότι πολλοί πλούσιοι και διάσημοι άνθρωποι δεν είναι ευτυχισμένοι.
Ο Βούδας και οι μοναχοί τής εποχής του δεν είχαν τίποτα εκτός από τρεις μανδύες κι ένα πιάτο. Ήταν όμως πολύ ευτυχισμένοι γιατί είχαν κάτι εξαιρετικά πολύτιμο: την ελευθερία τους.
Σύμφωνα με τις διδασκαλίες τού Βούδα, η πιο βασική προϋπόθεση για την ευτυχία είναι η ελευθερία. Δεν εννοούμε πολιτική ελευθερία αλλά ελευθερία από τους νοητικούς σχηματισμούς τού θυμού, της απόγνωσης, του φθόνου και της ψευδαίσθησης. Αυτοί οι νοητικοί σχηματισμοί περιγράφονται από τον Βούδα ως δηλητήρια. Όσο αυτά τα δηλητήρια βρίσκονται στην καρδιά μας, δεν μπορούμε να έχουμε ευτυχία.
Για να απελευθερωθούμε από τον θυμό, πρέπει να εξασκηθούμε, είτε είμαστε Χριστιανοί, Μουσουλμάνοι, Βουδιστές, Ινδουιστές ή Εβραίοι. Δεν μπορούμε να ζητήσουμε από τον Βούδα, τον Ιησού, τον Θεό ή τον Μωάμεθ να πάρουν τον θυμό από την καρδιά μας. Υπάρχουν συγκεκριμένες οδηγίες για το πώς να μετατρέψουμε τη λαχτάρα, τον θυμό και τη σύγχυση που υπάρχουν μέσα μας. Αν ακολουθήσουμε αυτές τις οδηγίες και μάθουμε να φροντίζουμε τον εαυτό μας από τον πόνο, θα βοηθήσουμε κι άλλους να κάνουν το ίδιο.

Οι Κόμποι Τού Θυμού

Μέσα στη συνειδητότητά μας υπάρχουν κομμάτια πόνου, θυμού και απογοήτευσης που ονομάζονται νοητικοί σχηματισμοί. Ονομάζονται επίσης και κόμποι γιατί μας δένουν και εμποδίζουν την ελευθερία μας.
Όταν κάποιος μάς προσβάλλει ή μας κάνει κάτι κακό, δημιουργείται ένας εσωτερικός σχηματισμός στη συνειδητότητά μας. Αν δεν γνωρίζουμε πώς να αναιρέσουμε αυτό τον εσωτερικό κόμπο και να τον μετουσιώσουμε, ο κόμπος αυτός θα μείνει εκεί για πολύ καιρό. Και την επόμενη φορά που κάποιος θα μας πει ή θα μας κάνει κάτι παρόμοιο, αυτός ο εσωτερικός σχηματισμός θα δυναμώσει. Ως κόμποι ή κομμάτια πόνου μέσα μας, οι εσωτερικοί σχηματισμοί μας έχουν τη δύναμη να μας σπρώξουν να επιβάλλουμε τη συμπεριφορά μας στους άλλους.
Έπειτα από λίγο γίνεται πολύ δύσκολο για εμάς να μετουσιώσουμε και να αναιρέσουμε τους κόμπους, και δεν μπορούμε να χαλαρώσουμε τη σύσφιξη που προκαλούν αυτοί οι κρυσταλλωμένοι σχηματισμοί. Η Σανσκριτική λέξη για τον εσωτερικό σχηματισμό είναι samyojana. Σημαίνει «κρυσταλλοποιώ». Όλοι μας έχουμε εσωτερικούς σχηματισμούς τους οποίους πρέπει να φροντίσουμε. Με την εξάσκηση στον διαλογισμό μπορούμε να αναιρέσουμε αυτούς τους κόμπους και να βιώσουμε τον μετασχηματισμό και τη θεραπεία.
Δεν είναι όλοι οι εσωτερικοί σχηματισμοί δυσάρεστοι. Υπάρχουν κι ευχάριστοι εσωτερικοί σχηματισμοί αλλά κι αυτοί μπορούν να μας κάνουν να υποφέρουμε. Όταν γεύεστε, ακούτε ή βλέπετε κάτι ευχάριστο, αυτή η ευχαρίστηση μπορεί να γίνει ένας ισχυρός εσωτερικός κόμπος. Όταν το αντικείμενο της ευχαρίστησής σας χάνεται, σας λείπει και αρχίζετε να το αναζητάτε. Ξοδεύετε πολύ χρόνο κι ενέργεια προσπαθώντας να το βιώσετε ξανά. Αν καπνίζετε μαριχουάνα ή πίνετε αλκοόλ και σας αρέσει, αυτό γίνεται εσωτερικός σχηματισμός στο σώμα και στον νου σας. Δεν μπορείτε να το βγάλετε από το μυαλό σας και ψάχνετε συνεχώς για περισσότερο. Η δύναμη του εσωτερικού κόμπου σάς πιέζει και σας ελέγχει. Έτσι λοιπόν, οι εσωτερικοί σχηματισμοί μάς στερούν την ελευθερία μας.
Το να ερωτευόμαστε είναι ένας σημαντικός εσωτερικός σχηματισμός. Από τη στιγμή που ερωτευόμαστε, σκεφτόμαστε μονάχα τον άλλον. Δεν είμαστε πλέον ελεύθεροι. Δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα· δεν μπορούμε να μελετήσουμε, δεν μπορούμε να δουλέψουμε, δεν μπορούμε να απολαύσουμε τη λιακάδα ή την ομορφιά τής φύσης. Το μόνο που μπορούμε να σκεφτούμε είναι το αντικείμενο του έρωτά μας. Αυτός είναι και ο λόγος που μιλάμε γι’ αυτό σαν να είναι ατύχημα: «πέφτουμε στον έρωτα κάποιου». Πέφτουμε. Δεν είμαστε πια σταθεροί επειδή έχουμε εμπλακεί σε ένα ατύχημα. Ο έρωτας, λοιπόν, μπορεί να είναι ένας εσωτερικός κόμπος.
Ευχάριστοι ή δυσάρεστοι, όλοι οι κόμποι μάς αφαιρούν την ελευθερία μας. Γι’ αυτό πρέπει να φυλάμε το σώμα και τον νου μας πολύ προσεκτικά ώστε να αποτρέψουμε αυτούς τους κόμπους από το να ριζώσουν μέσα μας. Ναρκωτικά, αλκοόλ και τσιγάρο μπορούν να δημιουργήσουν εσωτερικούς σχηματισμούς στο σώμα μας. Και ο θυμός, η επιθυμία, ο φθόνος και η απόγνωση μπορούν να δημιουργήσουν εσωτερικούς σχηματισμούς στον νου μας.

Εκπαίδευση Στην Επιθετικότητα

Ο θυμός είναι εσωτερικός σχηματισμός κι από τη στιγμή που μας κάνει να υποφέρουμε, προσπαθούμε να απαλλαγούμε απ’ αυτόν με κάθε τρόπο. Στους ψυχολόγους αρέσει η έκφραση «να το βγάλετε από μέσα σας». Μιλούν για την παροχή διεξόδου στον θυμό, κάτι σαν την εξαέρωση ενός χώρου γεμάτου καπνό. Κάποιοι ψυχολόγοι λένε πως όταν η ενέργεια του θυμού αναδύεται μέσα σας, πρέπει να ξεσπάτε χτυπώντας ένα μαξιλάρι, κλωτσώντας κάτι ή πηγαίνοντας στη φύση για να φωνάξετε ή να ουρλιάξετε.
Σαν παιδιά δεν επιτρεπόταν να βρίζετε. Οι γονείς σας πιθανόν δεν σας επέτρεπαν να λέτε αυτές τις λέξεις επειδή ήταν κακές και έκαναν κακό στις σχέσεις. Έτσι πηγαίνατε στο δάσος ή σε κάποιο απομονωμένο μέρος και λέγατε αυτές τις λέξεις ξεκάθαρα και δυνατά ώστε να ανακουφίσετε αυτό το αίσθημα της καταπίεσης. Κι αυτό είναι ένα ξέσπασμα.
Οι άνθρωποι που χρησιμοποιούν αυτή την τεχνική – το χτύπημα στο μαξιλάρι ή τα ουρλιαχτά – ουσιαστικά εξασκούνται στον θυμό. Όταν κάποιος είναι θυμωμένος και ξεσπά αυτό τον θυμό χτυπώντας ένα μαξιλάρι, μαθαίνει μια επικίνδυνη συνήθεια. Εκπαιδεύεται στην επιθετικότητα. Αντίθετα, η δική μας προσέγγιση είναι να παράγουμε την ενέργεια της συνειδητότητας και να αγκαλιάζουμε τον θυμό κάθε φορά που εκδηλώνεται.

Αντιμετώπιση Του Θυμού Με Τρυφερότητα

Η συνειδητότητα δεν απομακρύνει τον θυμό ή την απόγνωση. Η συνειδητότητα βρίσκεται εκεί για να μας κάνει να αναγνωρίσουμε. Το να είμαστε συνειδητοί απέναντι σε κάτι σημαίνει να αναγνωρίζουμε πως υπάρχει εκεί την παρούσα στιγμή. Συνειδητότητα είναι η ικανότητα να είμαστε συνειδητοί στο τι συμβαίνει στην παρούσα στιγμή. «Εισπνοή – γνωρίζω ότι ο θυμός έχει εκδηλωθεί μέσα μου. Εκπνοή – χαμογελώ στον θυμό μου». Αυτή δεν είναι μια πράξη καταστολής ή μάχης. Είναι πράξη αναγνώρισης. Μόλις αναγνωρίσουμε τον θυμό μας, τον αγκαλιάζουμε με πολλή συνειδητότητα και τρυφερότητα.
Όταν κάνει κρύο στο δωμάτιό σας ανάβετε τη θέρμανση και το καλοριφέρ αρχίζει να στέλνει κύματα ζεστού αέρα. Ο κρύος αέρας δεν χρειάζεται να βγει από το δωμάτιο ώστε αυτό να ζεσταθεί. Ο ζεστός αέρας αγκαλιάζει τον κρύο κι εκείνος θερμαίνεται – δεν υπάρχει διαμάχη μεταξύ τους.
Με τον ίδιο τρόπο, εξασκούμαστε στη φροντίδα τού θυμού μας.
Η συνειδητότητα αναγνωρίζει τον θυμό, έχει επίγνωση ότι βρίσκεται εκεί, τον αποδέχεται και του επιτρέπει να βρίσκεται εκεί. Η συνειδητότητα είναι σαν τον μεγάλο αδελφό που δεν καταπιέζει τον πόνο τού μικρού του αδελφού. Απλά λέει, «Αγαπημένε μου αδελφέ, εγώ είμαι εδώ για εσένα». Παίρνει τον μικρό αδελφό στην αγκαλιά του και τον παρηγορεί. Αυτή είναι η εξάσκησή μας.
Φανταστείτε μια μητέρα που θυμώνει με το μωρό της και το χτυπά όταν κλαίει. Αυτή η μητέρα δεν γνωρίζει ότι εκείνη και το μωρό της είναι ένα. Είμαστε μητέρες τού θυμού μας και πρέπει να βοηθήσουμε το μωρό μας – τον θυμό – και όχι να τον πολεμήσουμε ή να τον καταστρέψουμε. Ο θυμός μας είμαστε εμείς και η συμπόνια μας επίσης είμαστε εμείς. Το να διαλογιζόμαστε δεν σημαίνει να πολεμάμε. Στον Βουδισμό, η εξάσκηση στον διαλογισμό πρέπει να είναι εξάσκηση στο να αγκαλιάζουμε και να μετουσιώνουμε, όχι να πολεμάμε.

Χρησιμοποιώντας Τον Θυμό, Χρησιμοποιώντας Τον Φόβο

Για να καλλιεργήσουμε το δέντρο τής φώτισης, πρέπει να κάνουμε καλή χρήση των δεινών και του φόβου μας. Είναι σαν να καλλιεργούμε λωτούς· δεν μπορούμε να καλλιεργήσουμε λωτούς στο μάρμαρο. Δεν καλλιεργούνται οι λωτοί χωρίς λάσπη.
Όσοι εξασκούνται στον διαλογισμό, δεν διακρίνουν ούτε απορρίπτουν τους εσωτερικούς σχηματισμούς τους. Δεν μεταμορφωνόμαστε σε πεδία μάχης, το καλό εναντίον τού κακού. Φερόμαστε στα δεινά μας, στον θυμό και στον φθόνο μας με μεγάλη τρυφερότητα. Όταν εμφανίζεται ο θυμός μέσα μας, πρέπει να αρχίσουμε να εξασκούμαστε αμέσως στη συνειδητή αναπνοή: «Εισπνοή – γνωρίζω ότι ο θυμός είναι μέσα μου. Εκπνοή – φροντίζω καλά τον θυμό μου». Συμπεριφερόμαστε όπως μια μητέρα: «Εισπνοή – γνωρίζω ότι το παιδί μου κλαίει. Εκπνοή – θα φροντίσω καλά το παιδί μου». Αυτή είναι άσκηση συμπόνιας.
Αν δεν γνωρίζετε πώς να φροντίσετε τον εαυτό σας με συμπόνια, πώς θα συμπεριφερθείτε σε κάποιον άλλον με συμπόνια; Όταν εμφανίζεται ο θυμός, συνεχίστε να ασκείτε τη συνειδητή αναπνοή και το συνειδητό βάδισμα ώστε να παράγετε την ενέργεια της συνειδητότητας. Συνεχίστε να αγκαλιάζετε τρυφερά την ενέργεια του θυμού μέσα σας. Ο θυμός μπορεί να συνεχίσει να βρίσκεται εκεί για κάποιο διάστημα αλλά εσείς θα είστε ασφαλείς επειδή ο Βούδας είναι μέσα σας, βοηθώντας σας να φροντίσετε τον θυμό σας. Η ενέργεια της συνειδητότητας είναι η ενέργεια του Βούδα. Όταν ασκείτε τη συνειδητή αναπνοή και αγκαλιάζετε τον θυμό σας, βρίσκεστε υπό την προστασία τού Βούδα. Δεν υπάρχει αμφιβολία: ο Βούδας αγκαλιάζει εσάς και τον θυμό σας με πολλή συμπόνια.

Δίνοντας Και Λαμβάνοντας Συνειδητή Ενέργεια

Όταν είστε θυμωμένοι, όταν νιώθετε απόγνωση, ασκήστε τη συνειδητή αναπνοή και το συνειδητό βάδισμα ώστε να δημιουργήσετε την ενέργεια της συνειδητότητας. Αυτή η ενέργεια σας επιτρέπει να αναγνωρίσετε και να αγκαλιάζετε τα οδυνηρά σας συναισθήματα. Και αν η συνειδητότητα δεν είναι αρκετά ισχυρή, ζητήστε από τον αδελφό ή την αδελφή σας να καθίσει δίπλα σας, να αναπνέει μαζί σας, να βαδίζει μαζί σας ώστε να σας υποστηρίζει με τη δική του/της συνειδητή ενέργεια.
Άσκηση της συνειδητότητας δεν σημαίνει να τα κάνετε όλα μόνοι σας. Μπορείτε να ασκηθείτε με την υποστήριξη των φίλων σας. Εκείνοι μπορούν να δημιουργήσουν αρκετή ενέργεια συνειδητότητας και να σας βοηθήσουν να φροντίσετε τα ισχυρά σας συναισθήματα.
Μπορούμε επίσης εμείς να βοηθήσουμε άλλους με τη δική μας συνειδητότητα όταν αυτοί βρίσκονται σε δυσκολίες. Όταν το παιδί μας πνίγεται από ένα ισχυρό συναίσθημα, μπορούμε να του κρατήσουμε το χέρι και να πούμε: «Αγαπημένο μου παιδί, πάρε αναπνοές μαζί με τη μητέρα σου, με τον πατέρα σου». Μπορούμε επίσης να προσκαλέσουμε το παιδί μας να διαλογιστεί περπατώντας μαζί μας, κρατώντας απαλά το χέρι του και βοηθώντας το να ηρεμήσει με κάθε μας βήμα. Όταν μεταδίδετε στο παιδί σας από τη δική σας ενέργεια συνειδητότητας, θα μπορέσει να ηρεμήσει πολύ γρήγορα και να αγκαλιάσει τα συναισθήματά του.

Αναγνωρίζοντας, Αγκαλιάζοντας Και Ανακουφίζοντας Τον Πόνο Τού Θυμού

Η πρώτη λειτουργία τής συνειδητότητας είναι να αναγνωρίζει και όχι να πολεμά. «Εισπνοή, γνωρίζω ότι ο θυμός έχει εκδηλωθεί μέσα μου. Γεια σου, μικρέ μου θυμέ». Κι εκπνοή, «Θα σε φροντίσω».
Μόλις αναγνωρίσουμε τον θυμό μας, τον αγκαλιάζουμε. Αυτή είναι η δεύτερη λειτουργία τής συνειδητότητας και πρόκειται για μια πολύ ευχάριστη πρακτική. Αντί να μαχόμαστε, φροντίζουμε αυτό μας το συναίσθημα. Αν ξέρετε πώς να αγκαλιάσετε τον θυμό σας, κάτι θα αλλάξει.
Είναι σαν να μαγειρεύετε πατάτες. Σκεπάζετε την κατσαρόλα και το νερό αρχίζει να βράζει. Πρέπει το μάτι να μείνει αναμμένο τουλάχιστον για είκοσι λεπτά για να μαγειρευτούν οι πατάτες. Ο θυμός είναι κάτι σαν πατάτα· δεν μπορείτε να φάτε ωμή πατάτα.
Η συνειδητότητα είναι σαν τη φωτιά που μαγειρεύει τις πατάτες τού θυμού. Τα πρώτα λεπτά τής αναγνώρισης και του αγκαλιάσματος του θυμού με τρυφερότητα, μπορούν να έχουν αποτέλεσμα. Θα ανακουφιστείτε. Ο θυμός θα υπάρχει ακόμα αλλά δεν θα υποφέρετε τόσο πολύ επειδή θα ξέρετε πώς να φροντίσετε το μωρό σας. Η τρίτη λειτουργία λοιπόν της συνειδητότητας είναι η χαλάρωση, η ανακούφιση. Ο θυμός βρίσκεται εκεί αλλά τον φροντίζετε. Η κατάσταση δεν είναι πλέον χαοτική, με το μωρό να κλαίει μόνο του. Η μητέρα είναι εκεί να το φροντίσει και η κατάσταση είναι υπό έλεγχο.

Κρατώντας Τη Συνειδητότητα Ζωντανή

Είναι σημαντικό να αναγνωρίζουμε πως πάντα έχουμε τον Βούδα μέσα μας. Ακόμα κι αν είμαστε θυμωμένοι, σκληροί προς τους άλλους ή σε απόγνωση, ο Βούδας βρίσκεται πάντοτε μέσα μας. Αυτό σημαίνει ότι πάντα έχουμε τη δυνατότητα να είμαστε συνειδητοί, να έχουμε κατανόηση και να είμαστε στοργικοί.
Η ενέργεια της συνειδητότητας περιέχει την ενέργεια της συγκέντρωσης και την ενέργεια της διορατικότητας. Η συγκέντρωση σας βοηθά να επικεντρωθείτε σε ένα μόνο πράγμα. με τη συγκέντρωση, η ενέργεια της παρατήρησης γίνεται ακόμα πιο δυνατή.
Γι’ αυτό τον λόγο μπορεί να έρθει η διορατικότητα. Η διορατικότητα έχει τη δύναμη να σας απελευθερώνει. Αν υπάρχει συνειδητότητα και ξέρετε πώς να την κρατήσετε ζωντανή, θα υπάρχει και συγκέντρωση. Και αν ξέρετε πώς να κρατήσετε ζωντανή τη συγκέντρωση, θα έρθει και η διορατικότητα. Άρα η συνειδητότητα αναγνωρίζει, αγκαλιάζει και ανακουφίζει. Η συνειδητότητα μας βοηθά να κοιτάξουμε βαθιά ώστε να αποκτήσουμε διορατικότητα. Η διορατικότητα είναι ένας απελευθερωτικός παράγοντας. Είναι αυτό που μας απελευθερώνει και επιτρέπει στη μεταμόρφωση να λάβει χώρα. Αυτή είναι η Βουδιστική πρακτική τής φροντίδας τού θυμού.
Κάθε φορά που λούζετε τους εσωτερικούς σας σχηματισμούς με συνειδητότητα, τα κομμάτια τού πόνου μέσα σας γίνονται πιο ελαφριά και λιγότερο επικίνδυνα. Να λούζετε λοιπόν τον θυμό, την απόγνωση και τη θλίψη σας κάθε μέρα με συνειδητότητα – αυτή είναι η άσκησή σας.
Αν δεν υπάρχει συνειδητότητα, είναι πολύ δυσάρεστο να φυτρώνουν αυτοί οι σπόροι. Αν όμως γνωρίζετε πώς να δημιουργήσετε την ενέργεια της συνειδητότητας, είναι πολύ θεραπευτικό να τους καλείτε κάθε μέρα και να τους αγκαλιάζετε. Μετά από μερικές μέρες ή εβδομάδες που θα τους καλείτε, θα δημιουργήσετε μια πολύ καλή κυκλοφορία μέσα στην ψυχή σας και τα συμπτώματα τής ψυχικής ασθένειας θα αρχίσουν να υποχωρούν.
Η συνειδητότητα κάνει μασάζ στους εσωτερικούς σας σχηματισμούς, στα κομμάτια τού πόνου σας. Πρέπει να τους αφήσετε να κυκλοφορήσουν κι αυτό είναι δυνατόν μονάχα αν δεν τους φοβάστε. Αν μάθετε να μη φοβάστε τους κόμπους τού πόνου σας, μπορείτε να μάθετε πώς να τους αγκαλιάσετε με την ενέργεια της συνειδητότητας και να τους μετουσιώσετε.
Από το βιβλίο «Θυμός (Anger)»
Thich Nhat HanhΠοιος είναι ο Thich Nhat Hanh
Ένας από τους πλέον γνωστούς και σεβάσμιους δασκάλους Ζεν, ποιητής και υπέρμαχος της ειρήνης και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Το κλειδί της διδασκαλίας του Thich Nhat Hanh είναι πως μέσω της επίγνωσης μπορούμε να μάθουμε να ζούμε στην παρούσα στιγμή αντί να ζούμε στο παρελθόν ή στο μέλλον. Η ζωή στο παρόν είναι, σύμφωνα με τον Thich Nhat Hanh, ο μόνος τρόπος να αποκτήσουμε ειρήνη, τόσο με τον εαυτό μας όσο και με τον υπόλοιπο κόσμο.
www.omorfizoi.gr