Κυριακή 30 Ιουνίου 2013


Η σωστή διατροφή μπορεί να τονώσει την εγκεφαλική λειτουργία, να βελτιώσει τη μνήμη, να αυξήσει την ενέργεια και να ανεβάσει τη διάθεση.Ο εγκέφαλος αποτελείται από τρισεκατομμύρια νευρικά κύτταρα που ονομάζονται νευρώνες. Η σκέψη, η μνήμη και πολλές εγκεφαλικές λειτουργίες εξαρτώνται από αλληλεπιδράσεις μεταξύ των κυττάρων, που συμβαίνουν με την ταχύτητα του φωτός, όπως εξηγεί η δρ Βιολέτα Αννίνου (PhD), μοριακή βιολόγος Πανεπιστημίου Delawer στις ΗΠΑ, ολιστική διατροφολόγος, πιστοποιημένη ως ειδική στη Βιο-Ανάδραση (NTCP και BANHS), Diplomate στην Κβαντική Βιο-Ανάδραση, εθνική συντονίστρια για την Ελλάδα της «The Quantum Alliance, Inc.», μέλος της QBAA.
 
Για να διευκολυνθεί η μετάδοση σημάτων στα κενά μεταξύ των κυττάρων, χημικές ουσίες που ονομάζονται νευροδιαβιβαστές λειτουργούν σαν βιολογικές γέφυρες.
Οι μηχανισμοί
 
Η νευροεπιστήμη της διατροφής ερευνά τους τρόπους που η τροφή επηρεάζει την εγκεφαλική μας λειτουργία. Η διατροφή έχει βρεθεί ότι επηρεάζει τον εγκέφαλο με δύο τρόπους:
 
1. Το περίβλημα μυελίνης καλύπτει τον άξονα του κυττάρου όπως το μονωτικό κάλυμμα καλύπτει τα ηλεκτρικά καλώδια. Η μυελίνη επιταχύνει τη μετάδοση των ηλεκτρικών σημάτων κατά μήκος των αξόνων (τα «καλώδια» του εγκεφάλου). Η ανεπάρκεια σε θρεπτικά συστατικά που συνθέτουν τη μυελίνη, όπως είναι τα βασικά λιπαρά οξέα, καθυστερεί τη μετάδοση των νευρικών ερεθισμάτων.
 
2. Νευροδιαβιβαστές, όπως η σεροτονίνη, η ντοπαμίνη και η νορεπινεφρίνη, μεταφέρουν μηνύματα από το ένα κύτταρο στο άλλο και επηρεάζουν τη διάθεση, αλλά και τις σκέψεις και την ενέργεια. Κάποια από τα θρεπτικά συστατικά στις τροφές που τρώμε γίνονται μέρος των νευροδιαβιβαστών που μας βοηθούν να σκεφτόμαστε. Οι νευροδιαβιβαστές είναι η βιολογική εξήγηση για τη σύνδεση τροφής και διάθεσης.
 
«Η σωστή τροφή ενισχύει τις πνευματικές ικανότητες, βοηθά στη συγκέντρωση, μας κρατά ενεργοποιημένους, βελτιώνει τη μνήμη και μειώνει το στρες», λέει η κ. Αννίνου.
 
«Η κατανάλωση μεγάλης ποσότητας τροφής σε οποιοδήποτε γεύμα μειώνει τις πνευματικές επιδόσεις. Πρέπει λοιπόν να τρώμε μικρά γεύματα κάθε 3 ώρες. Επίσης, για να διεγείρουμε τον εγκέφαλο χρειάζεται να είμαστε προσεκτικοί στον συνδυασμό των τροφών στο ίδιο γεύμα. Δεν πρέπει να τρώμε μαζί άμυλο με πρωτεΐνες, γιατί αυτό προκαλεί πρόβλημα στην πέψη (οπότε το αίμα συγκεντρώνεται στο στομάχι) και κατά συνέπεια κόπωση και υπνηλία».
Τα θρεπτικά συστατικά
 
Οι νευροδιαβιβαστές στον εγκέφαλο αποτελούνται από αμινοξέα. Τα αμινοξέα είναι εκείνα που δημιουργούν τις πρωτεΐνες. «Τα δύο σημαντικά αμινοξέα, τρυπτοφάνη και τυροσίνη, είναι προπομποί των νευροδιαβιβαστών», επισημαίνει η κ. Αννίνου. «Η σεροτονίνη (ο νευροδιαβιβαστής που χαλαρώνει τον εγκέφαλο, σημαντική για τον ύπνο, την όρεξη και την διάθεση) είναι φτιαγμένη από την τρυπτοφάνη. Η ντοπαμίνη, η επινεφρίνη και η νορεπινεφρίνη φτιάχνονται από το αμινοξύ τυροσίνη.
 
Οι τρεις αυτές, γνωστές ως κατεχολαμίνες, είναι οι νευροδιαβιβαστές που διεγείρουν τον εγκέφαλο. Γενικά, η ντοπαμίνη διεγείρει και σχετίζεται με την κίνηση, την προσοχή και τη μάθηση».
 
Πλούσιες διατροφικές πηγές τρυπτοφάνης είναι τα αυγά, το γάλα, οι μπανάνες, τα γαλακτοκομικά, η σοκολάτα, οι ηλιόσποροι, το σουσάμι, τα πουλερικά και το κρέας. Το γιαούρτι περιέχει το αμινοξύ τυροσίνη, βασικό στην παραγωγή ντοπαμίνης, νοραδρεναλίνης και άλλων νευροδιαβιβαστών, το οποίο εύκολα μειώνεται από το στρες.
 
Η τυροσίνη βρίσκεται επίσης στη γαλοπούλα, στα θαλασσινά, στη σόγια, στο τόφου, στα όσπρια και στον τόνο. Ενας νευροδιαβιβαστής – κλειδί, που κρατά τα εγκεφαλικά κύτταρα σε διέγερση, είναι η ακετυλοχολίνη, σημαντική για τη μνήμη. Αυτό το χημικό κλειδί φτιάχνεται από χολίνη, που βρίσκεται στα αυγά, στο συκώτι και τη σόγια.
 
«Ο εγκέφαλος χρησιμοποιεί υδατάνθρακες για ενέργεια και ωμέγα-3 λιπαρά οξέα για τον σχηματισμό της κυτταρικής δομής», επισημαίνει η κ. Αννίνου. «Οι βιταμίνες Β επίσης παίζουν σημαντικό ρόλο στην εγκεφαλική λειτουργία. Σε συνδυασμό με το φολικό οξύ, οι βιταμίνες B6 και Β12 βοηθούν στην παραγωγή και απελευθέρωση χημικών στον εγκέφαλο, των γνωστών ως νευροδιαβιβαστών (το νευρικό σύστημα βασίζεται στους νευροδιαβιβαστές για να στείλει μηνύματα στον εγκέφαλο, όπως εκείνα που ρυθμίζουν τη διάθεση, την πείνα και τον ύπνο). Επιπλέον, η βιταμίνη B12 προστατεύει το στρώμα μυελίνης που καλύπτει τα νευρικά κύτταρα».
 
Τροφές πλούσιες σε αντιοξειδωτικά συστατικά, όπως οι βιταμίνες C, E και βήτα καροτίνη, καθώς και το ιχνοστοιχείο σελήνιο, βοηθούν στην προστασία των εγκεφαλικών κυττάρων από τη φθορά των ελεύθερων ριζών που προκαλούνται από την περιβαλλοντική μόλυνση. Η προστασία έναντι των ελεύθερων ριζών είναι σημαντική για την προστασία του εγκεφάλου και για την εξουδετέρωση των ελεύθερων ριζών.
 
«Εκτός από την προσεγμένη διατροφή, πρέπει να κάνετε κάποιου είδους άσκηση κατά τη διάρκεια της ημέρας», τονίζει η κ. Αννίνου. «Αυτό προωθεί την ανάπτυξη νέων εγκεφαλικών κυττάρων, οξυγονώνει τον εγκέφαλο, βελτιώνει την ευεξία, ανακουφίζει την κατάθλιψη και το άγχος.
 
»Η άσκηση βοηθά επίσης την πλούσια ροή του αίματος ειδικά στον μετωπιαίο φλοιό του εγκεφάλου και διεγείρει την έκκριση χημικών που μάχονται εναντίον των ελεύθερων ριζών. Γιόγκα, τάι τσι, χορός, περπάτημα είναι μερικά παραδείγματα. Βεβαιωθείτε ακόμα ότι πίνετε 1,5 με 2 λίτρα νερό την ημέρα, για να διατηρήσετε τον εγκέφαλο ενυδατωμένο».
 

18 προβλήματα των ποδιών που σας προειδοποιούν για την υγεία σας!


Συντάκτες: Κλεοπάτρα Ζουμπουρλή, μορ. βιολόγος, Θάλεια Γούτου, αισθητικός-κοσμητολόγος, medlabnews.gr

Τα πόδια μας είναι ίσως το σημείο του σώματος που καταπονείται περισσότερο καθώς κουβαλούν όλο μας το βάρος και μας στηρίζουν καθ’ όλη τη διάρκεια της μέρας. 

Τι μπορεί όμως να μας πει η υγεία των ποδιών μας για τη συνολική υγεία του οργανισμού;

Κρύα πόδια, ζεστή καρδιά; 
Εάν τα πόδια σας είναι διαρκώς κρύα μπορεί να είναι αποτέλεσμα κακής κυκλοφορίας του αίματος. Η κακή κυκλοφορία πολλές φορές σχετίζεται με το κάπνισμα, την υψηλή αρτηριακή πίεση ή τα καρδιακά προβλήματα. Η νευρική βλάβη του μη ελεγχόμενου διαβήτη μπορεί επίσης να προκαλεί κρύα αίσθηση στα πόδια. Άλλα πιθανά αίτια είναι ο υποθυρεοειδισμός και η αναιμία. Συμβουλευτείτε τον γιατρό σας ώστε να εντοπίσετε οποιοδήποτε τυχόν υποβόσκον πρόβλημα.


Πόνος στα πόδια 
Όταν αισθάνεστε πόνο στα πόδια σας μετά από μία δύσκολη μέρα πιθανότατα θα ρίξετε το φταίξιμο στα παπούτσια σας. Ωστόσο ο πόνος που δεν προκαλείται από δωδεκάποντα τακούνια ίσως οφείλεται σε ένα κάταγμα καταπόνησης, δηλαδή μία μικρή ρωγμή σε κάποιο κόκκαλο. Πιθανά αίτια: η πολύ έντονη άσκηση, τα αθλήματα υψηλών κραδασμών (όπως το μπάσκετ) και το τρέξιμο αποστάσεων. Η εξασθένηση των οστών λόγω οστεοπόρωσης αυξάνει τον κίνδυνο για τέτοιου είδους κακώσεις.


Άσπρα, κόκκινα, μπλε δάχτυλα 
Αν πάσχετε από το σύνδρομο Raynard μπορεί να παρατηρήσετε τα δάχτυλά σας να αλλάζουν απόχρωση από φυσιολογική σε άσπρη, μετά σε μπλε, σε κόκκινη και να επανέρχονται πάλι στο φυσιολογικό. Αυτό οφείλεται στο ξαφνικό στένεμα των αρτηριών, μία κατάσταση που ονομάζεται αγγειοσπασμός. Το στρες ή οι αλλαγές στη θερμοκρασία μπορεί να πυροδοτήσουν τους αγγειοσπασμούς αυτούς, που συνήθως δεν οδηγούν σε άλλα προβλήματα υγείας. Το σύνδρομο αυτό μπορεί επίσης να συνδέεται με ρευματοειδή αρθρίτιδα, σύνδρομο Sjögren ή προβλήματα θυρεοειδούς.

Πόνος στη φτέρνα 
Η πιο κοινή αιτία για τον πόνο στη φτέρνα είναι η επονομαζόμενη planta faciitis, φλεγμονή του πελματιαίου ιστού. Ο πόνος μπορεί να είναι πιο έντονος όταν ξυπνάτε και ενώ σηκώνεστε ασκείτε πίεση στο οστό της πτέρνας. Άλλα αίτια μπορεί να είναι η αρθρίτιδαη έντονη άσκηση, τα παπούτσια που δεν εφαρμόζουν καλά και η τενοντίτιδα. Σπανιότερα αίτια περιλαμβάνουν τα οστεόφυτα των οστών στο κάτω μέρος του ποδιού, την ύπαρξη φλεγμονής, κατάγματος ή όγκου στο οστό.

Σύρσιμο των ποδιών 
Κάποιες φορές το πρώτο σημάδι ενός προβλήματος είναι η αλλαγή στον τρόπο που περπατάμε – ένα πιο πλατύ βάδισμα ή ένα ελαφρύ σύρσιμο των ποδιών. Το αίτιο μπορεί να είναι η αργή απώλεια της φυσιολογικής αίσθησης στα πόδια που προκαλείται από κάποια περιφερειακή νευρική βλάβη. Περίπου το 30% αυτών των περιπτώσεων συνδέεται με τον διαβήτη. Η νευρική βλάβη μπορεί επίσης να οφείλεται σε κάποια μόλυνση, σε ανεπάρκεια βιταμινών και σε αλκοολισμό. Σε αρκετές περιπτώσεις κανένας δεν γνωρίζει τι προκάλεσε τη βλάβη αυτή.

Πληκτροδακτυλία 
Στην πληκτροδακτυλία το σχήμα των δακτύλων των ποδιών (και συχνά και των χεριών) αλλάζει. Τα νύχια είναι πιο στρογγυλά στην κορυφή και καμπυλώνουν προς τα κάτω. Το πιο συχνό αίτιο της κατάστασης αυτής είναι η πάθηση των πνευμόνων αν και μπορεί να προκαλείται και από καρδιακές παθήσεις, ηπατικές και πεπτικές διαταραχές ή ορισμένες μολύνσεις. Κάποιες φορές η πληκτροδακτυλία εμφανίζεται ενδοοικογενειακά χωρίς να συντρέχει κάποια υποβόσκουσα ασθένεια.

Πρησμένα πόδια 
Συνήθως πρόκειται για μία προσωρινή ενόχληση που προκαλείται από την ορθοστασία ή την ακινησία, όπως σε περιπτώσεις μεγάλων πτήσεων, και κυρίως στις εγκυμονούσες.
 Αντιθέτως, όταν το πρήξιμο των ποδιών δεν υποχωρεί ίσως είναι σημάδι μία σοβαρής ιατρικής κατάστασης.

Το επίμονο πρήξιμο των ποδιών μπορεί να οφείλεται σε κακή κυκλοφορία του αίματος, σε προβλήματα στο λεμφικό σύστημα ή στην ύπαρξη θρόμβου. Άλλοι παράγοντες είναι οι νεφρικές διαταραχές ή η υπολειτουργία του θυρεοειδούς.
Αν παρατηρήσετε επίμονο πρήξιμο των ποδιών σας συμβουλευτείτε τον γιατρό σας.


Κάψιμο στα πόδια 
Η αίσθηση καψίματος στα πόδια είναι συνηθισμένη στους διαβητικούς με περιφερειακή νευρική βλάβη.Μπορεί επίσης να προκληθεί από ανεπάρκεια Βιταμίνης Β, από το «πόδι του αθλητή», από χρόνιες νεφρικές παθήσεις, από κακή κυκλοφορία στα πόδια (περιφερειακές αρτηριακές παθήσεις) ή απόυποθυρεοειδισμό.


Πληγές που δεν επουλώνονται 
Τα έλκη στα πόδια που δεν επουλώνονται είναι ένα βασικό προειδοποιητικό σημάδι για την ύπαρξη διαβήτη. Ο διαβήτης μπορεί να επηρεάσει την αίσθηση των ποδιών, την κυκλοφορία και τη φυσιολογική επούλωση των πληγών με αποτέλεσμα ακόμα και μία απλή φουσκάλα να δημιουργεί πρόβλημα. Τα έλκη αυτά επίσης είναι επιρρεπή σε μολύνσεις. Οι διαβητικοί πρέπει να πλένουν και να στεγνώνουν τα πόδια τους και να τα ελέγχουν για τυχόν πληγές καθημερινά. Η αργή επούλωση των πληγών στα πόδια μπορεί επίσης να προκαλείται από κακή κυκλοφορία που οφείλεται σε καταστάσεις όπως οι περιφερειακές αρτηριακές παθήσεις.

Πόνος στο μεγάλο δάκτυλο 
Η ουρική αρθρίτιδα είναι η βασική αιτία για τον ξαφνικό πόνο στο μεγάλο δάκτυλο που συνήθως συνοδεύεται από κοκκινίλα και πρήξιμο.
Η οστεοαρθρίτιδα είναι επίσης ένας από τους ενόχους για την κατάσταση αυτή. Εάν η άρθρωση είναι άκαμπτη μπορεί να οφείλεται σε δυσκαμψία του μεγάλου δακτύλου (hallux rigidus), μία επιπλοκή της αρθρίτιδας κατά την οποία αναπτύσσεται μία επώδυνη άκανθος στο οστό.
Αν πρόκειται για αθλητή, πολύ πιθανό ο πόνος να οφείλεται σε διάστρεμμα της 1ης Μεταταρσιοφαλαγγικής άρθρωσης (turf toe), μία κατάσταση που προκαλείται από βλάβη των συνδέσμων που περιβάλλουν την άρθρωση.

Πόνος στα μικρότερα δάκτυλα 
Αν νιώθετε ότι περπατάτε πάνω σε κάτι σκληρό ή ο πόνος σας καίει στο μπροστινό σημείο του πέλματος και αντανακλάται στα δάκτυλα, ίσως πάσχετε από νεύρωμα του Morton, μία πάχυνση του ιστού γύρω από το νεύρο που εντοπίζεται συνήθως ανάμεσα από το τρίτο και το τέταρτο δάκτυλο.
Είναι κατά οκτώ με δέκα φορές συχνότερο στις γυναίκες και οφείλεται σε τραυματισμό ή σε υπερβολική πίεση στα δάκτυλα.

Φαγούρα στα πόδια 
Η φαγούρα στα πόδια μπορεί να οφείλεται στο «πόδι του αθλητή», μία μυκητιασική μόλυνση που είναι πολύ συχνή κυρίως στους άνδρες ηλικίας 20-40 ετών.
 Επίσης μπορεί να οφείλεται σε δερματίτιδα, δηλαδή σε αντίδραση σε κάποιο χημικό ή προϊόν περιποίησης, και να συνοδεύεται από κοκκινίλα ή εμφάνιση ξηρών περιοχών.
 Εάν το δέρμα στην περιοχή που έχετε φαγούρα, είναι παχύ και μοιάζει να έχει εξανθήματα ίσως πρόκειται για ψωρίαση που οφείλεται σε υπεραντίδραση του ανοσοποιητικού συστήματος.

Σπασμοί των ποδιών 
Ένας ξαφνικός, οξύς πόνος στο πόδι είναι το σήμα κατατεθέν ενός μυϊκού σπασμού ή κράμπας που μπορεί να διαρκέσει αρκετά λεπτά. Η σωματική καταπόνηση και η μυϊκή κούραση είναι τα πιο κοινά αίτια εμφάνισής του.
Άλλες αιτίες περιλαμβάνουν την κακή κυκλοφορία, την αφυδάτωση, καθώς και την ανεπάρκεια διάφορων στοιχείων στο σώμα όπως το Κάλιο, το Μαγνήσιο, το Ασβέστιο ή η Βιταμίνη D.
Ρόλο επίσης μπορούν να παίξουν οι ορμονικές μεταβολές που συμβαίνουν κατά τη διάρκεια εγκυμοσύνης ή όταν υπάρχουν διαταραχές της λειτουργίας του θυρεοειδούς. Εάν οι σπασμοί είναι συχνοί ή έντονοι συμβουλευτείτε το γιατρό σας. Οι ασκήσεις ενδυνάμωσης μπορούν να βοηθήσουν στο πρόβλημα της μυϊκής κούρασης.

Σπίλος (ελιά) στην πατούσα 
Οι περισσότεροι συγχέουμε τον καρκίνο του δέρματος με την υπερέκθεση στην ηλιακή ακτινοβολία οπότε δεν δίνουμε ιδιαίτερη σημασία σε ασυνήθιστα σημάδια που μπορεί να υπάρχουν στις πατούσες μας. Παρόλαυτα το μελάνωμα, ο πιο επικίνδυνος δερματικός καρκίνος, εμφανίζεται κυρίως σε περιοχές που δεν εκτίθενται στον ήλιο, όπως οι πατούσες. Είναι μάλιστα πολύ σημαντικό να ελέγχουμε τις ελιές που υπάρχουν στις πατούσες καθώς τραυματίζονται εύκολα και είναι ιδιαίτερα επίφοβες στο να παρουσιάσουν πρόβλημα. Το μελάνωμα μπορεί να εμφανιστεί ακόμα και κάτω από το νύχι, όπου μπορεί να μοιάζει με μαύρο σημαδάκι.

Κίτρινα νύχια 
Τα νύχια των ποδιών μπορούν να μας πουν πολλά για την υγεία μας. Μία μυκητιασική μόλυνση συχνά οδηγεί σε πάχυνση και κιτρίνισμα των νυχιών στα πόδια. Τα παχιά, κίτρινα νύχια μπορούν επίσης να είναι σημάδι μίας υποβόσκουσας ασθένειας όπως είναι το λεμφοίδημα (πρήξιμο που σχετίζεται με το λεμφικό σύστημα), οι πνευμονικές παθήσεις ή η ρευματοειδής αρθρίτιδα.

Κοιλονυχία 
Τα νύχια σε αυτή την περίπτωση γίνονται κοίλα με έπαρση στις άκρες τους σαν κουτάλι
. Μπορεί να οφείλεται σε τραυματισμό ή στη συχνή έκθεση σε διαλύματα που έχουν ως βάση το πετρέλαιο αλλά συχνά προκαλείται από ανεπάρκεια σιδήρου στον οργανισμό (σιδηροπενική αναιμία). 

Άσπρα Νύχια 
Κάποιος τραυματισμός στο νύχι ή η ύπαρξη ασθένειας σε κάποιο σημείο του σώματος μπορεί να προκαλέσει την εμφάνιση άσπρων περιοχών στα νύχια.
 Εάν το νύχι ή μέρος αυτού διαχωριστεί από τη βάση του λόγω κάποιου τραυματισμού, μόλυνσης ή ψωρίασης, το νύχι μπορεί να φαίνεται άσπρο.
 Αν το νύχι είναι ανέπαφο αλλά το μεγαλύτερο μέρος του είναι άσπρο, μπορεί να είναι ένα σημάδι κάποιας πιο σοβαρής κατάστασης όπως ηπατική ασθένεια, συμφορητική καρδιακή ανεπάρκεια ή διαβήτης. Συζητήστε με τον γιατρό σας για οποιαδήποτε ανησυχία.

Σκασίματα στα νύχια 
Σκασίματα ή κοιλώματα στην επιφάνεια των νυχιών προκύπτουν από την αναδιοργάνωση της φυσιολογικής ανάπτυξης του νυχιού.
Αυτή η ανωμαλία στην επιφάνεια των νυχιών εμφανίζεται σχεδόν τους μισούς ανθρώπους που πάσχουν από ψωρίαση.

Τετάρτη 26 Ιουνίου 2013

η σκοτεινή ύλη του εγκεφάλου

Η σκοτεινή ύλη του εγκεφάλου
Ποιο είναι το ξεχασμένο 90% του εγκεφάλου μας; Η νευρογλοία, κύτταρα που υπερβαίνουν σε αριθμό τους νευρώνες, αντιστοιχώντας σε περίπου δέκα για κάθε ένα νευρώνα. Και κανείς δεν ξέρει πραγματικά τι κάνουν.
Κάποιες από τις συνήθεις λέξεις που χρησιμοποιούμε είναι παγιωμένα λάθη. Ο όρος ‘influenza’ (γρίπη) προέρχεται από την ιταλική λέξη ‘influence’ (επιρροή), που αποτελεί έναν υπαινιγμό για την επίδραση που κάποτε πιστευόταν πως είχαν τα αστέρια στην υγεία μας.
Οι Ευρωπαίοι εξερευνητές που έψαχναν για μια εναλλακτική πορεία για την Ινδία κατέληξαν στο Νέο Κόσμο και χωρίς να έχουν καταλάβει τι κάνουν, τιτλοφόρησαν τους εκεί κατοίκους ‘Ινδιάνους’.

Οι νευροεπιστήμονες έχουν κι εκείνοι το δικό τους παγιωμένο λάθος, κάτι που αποτελεί μια εντυπωσιακή γκάφα. Στα μέσα του 1800, ερευνητές ανακάλυψαν κύτταρα στον εγκέφαλο που δεν έμοιαζαν με τους νευρώνες (τους υποτιθέμενους ενεργούς παράγοντες του εγκεφάλου) και τα αποκάλεσαν ‘γλοία’, μια ελληνική λέξη που σημαίνει ‘κόλλα’.

Παρόλο που ο εγκέφαλος περιλαμβάνει περίπου ένα τρισεκατομμύριο γλοιοκύτταρα, η υπόθεση ήταν πως τα κύτταρα αυτά δεν ήταν τίποτε παραπάνω από ένα παθητικό υποστηρικτικό σύστημα.
Σήμερα γνωρίζουμε πως ο χαρακτηρισμός αυτός δε θα μπορούσε να είναι περισσότερο λανθασμένος.
Η νευρογλοία στην πραγματικότητα είναι ιδιαίτερα δραστήρια και εξυπηρετεί σε πολλούς σκοπούς, οδηγώντας και διατηρώντας την ανάπτυξη του εγκεφάλου κατά τη διάρκεια της ζωής μας. Παρακολουθεί επίσης προσεκτικά τους γείτονές της και έχει τη δική της χημική γλώσσα.
Οι επιστήμονες δεν καταλαβαίνουν ακόμα αυτή τη γλώσσα, αλλά υπάρχουν πειράματα που υπαινίσσονται πως αποτελεί τμήμα της νευρολογικής ‘συνομιλίας’ που λαμβάνει χώρα καθώς μαθαίνουμε και σχηματίζουμε νέες αναμνήσεις.
Εάν έπρεπε να ρίξουμε σε ένα μόνο παράγοντα το φταίξιμο για τη λανθασμένη εντύπωση που υπάρχει για τη νευρογλοία, αυτός θα ήταν ο ηλεκτρισμός. Ο φυσιολόγος του 18ου αιώνα Luigi Galvani ανακάλυψε πως όταν άγγιζε ένα κομμάτι ηλεκτρισμένου μετάλλου σε ένα εκτεθειμένο νεύρο στο πόδι ενός βατράχου, το πόδι τιναζόταν.
Αυτός και άλλοι έδειξαν ότι υπεύθυνος ήταν ένας ελαφρύς ηλεκτρικός παλμός που μετακινήθηκε από το μέταλλο προς το νεύρο. Για δύο χιλιετίες οι γιατροί και οι φιλόσοφοι έψαχναν να βρουν τα ‘ζωικά πνεύματα’ που κινούσαν το σώμα, αλλά ο Galvani ήταν αυτός που ανακάλυψε το μυστικό: ήταν το ίδιο πράγμα που προκαλούσε την αστραπή.
Στους επόμενους δύο αιώνες οι επιστήμονες πέτυχαν μια πιο καθαρή κατανόηση του πως λειτουργούν αυτά τα σήματα. Όταν ερεθίζεται ένας κλάδος στη μια άκρη ενός νευρικού κυττάρου, κινείται ένας ηλεκτρικός παλμός κατά μήκος του σώματος του νευρώνα.
Άλλοι κλάδοι μπορεί να στέλνουν ξεχωριστούς παλμούς την ίδια στιγμή. Το κυρίως σώμα του νευρώνα αθροίζει τους παλμούς αυτούς και τους μεταδίδει στον άξονά του, ο οποίος χωρίζεται σε πολυάριθμους άλλους κλάδους, κάθε ένας από τους οποίους έρχεται σχεδόν σε επαφή με άλλους νευρώνες.
Το μικροσκοπικό διάστημα που παρεμβάλλεται μεταξύ δύο νευρικών κυττάρων καλείται συναπτικό χάσμα ή σχισμή. Ο νευρώνας πομπός του σήματος στέλνει χημικά στη συναπτική σχισμή και ο νευρώνας δέκτης λαμβάνει κάποια από αυτά πυροδοτώντας ένα νέο ηλεκτρικό παλμό.
Όλοι οι νευρώνες έχουν συγκεκριμένα χαρακτηριστικά: άξονες, συνάψεις και τη δυνατότητα να παράγουν ηλεκτρικά σήματα. Καθώς όμως οι επιστήμονες εξέτασαν με τα μικροσκόπιά τους τμήματα του εγκεφάλου, βρήκαν μπροστά τους άλλα κύτταρα που δεν ταίριαζαν σ’ αυτό το προφίλ.
Τα κύτταρα αυτά, όταν τρυπήθηκαν με ηλεκτρόδια δεν παρήγαγαν μια σειρά από ηλεκτρικούς παλμούς. Εάν η γλώσσα της σκέψης ήταν ο ηλεκτρισμός, τότε τα κύτταρα αυτά ήταν βουβά. Ο γερμανός παθολόγος Rudolf Virchow επινόησε το όνομα ‘γλοία’ το 1856 και για πάνω από έναν αιώνα τα κύτταρα αυτά αντιμετωπιζόντουσαν ως παθητικοί κάτοικοι του εγκεφάλου.
Τουλάχιστον κάποιοι επιστήμονες κατάλαβαν πως αυτό θα μπορούσε να είναι μια βιαστική υπόθεση. Ο πρωτοπόρος νευροεπιστήμονας Santiago Ramon y Cajal κέρδισε το 1906 το βραβείο Nobel για τη θεωρία του ότι οι νευρώνες είναι οι θεμελιώδεις μονάδες του εγκεφάλου.
Δεν πίστευε ωστόσο πως η νευρογλοία ήταν απαραιτήτως απλά ένα είδος κόλλας. Αντίθετα, πίστευε πως τα γλοιοκύτταρα αποτελούσαν ένα μυστήριο, ένα μυστήριο που καθώς έγραψε, ίσως μείνει άλυτο για πολλά ακόμα χρόνια μέχρις ότου οι φυσιολόγοι βρουν μεθόδους για να το αντιμετωπίσουν.
Σήμερα το μυστήριο των γλοιοκυττάρων είναι εν μέρει λυμένο. Οι βιολόγοι γνωρίζουν πως υπάρχουν σε διάφορες μορφές. Ένα είδος, που καλείται ακτινοειδής νευρογλοία, εξυπηρετεί σα σκαλωσιά για την ανάπτυξη του εμβρυικού εγκεφάλου.
Οι νευρώνες σκαρφαλώνουν κατά μήκος αυτών των κυττάρων που μοιάζουν με στύλους ώστε να φτάσουν στον τελικό τους προορισμό. Ένα άλλο είδος γλοίας, η μικρογλοία, αποτελεί το σύστημα προστασίας του εγκεφάλου. Τα κύτταρα της μικρογλοίας αναρριχώνται μέσα από το δάσος των νευρώνων ψάχνοντας ερείπια από νεκρά ή τραυματισμένα κύτταρα. Ένα τρίτο είδος, γνωστά ως κύτταρα του Schwann και ολιγοδενδροκύτταρα, σχηματίζουν μονωτικά φύλλα γύρω από τους νευρώνες για να εμποδίσουν τη διάχυση των ηλεκτρικών σημάτων.
Αλλά όσο περισσότερο εξετάζουν τη νευρογλοία οι νευροεπιστήμονες, τόσο περισσότερο πολύπλευρα αποδεικνύεται ότι είναι τα κύτταρα αυτά. Η μικρογλοία δεν κρατάει απλώς τον εγκέφαλο καθαρό, κόβει επίσης επιπλέον κλάδους από νευρώνες για να βοηθήσει στη ρύθμιση των αναπτυσσόμενων συνδέσεών τους.
Τα ολιγοδενδροκύτταρα και τα κύτταρα του Schwann δε μονώνουν απλώς τους νευρώνες, αλλά επίσης βοηθούν στο σχηματισμό νέων συνάψεων μεταξύ των νευρώνων. Και όταν τα κύτταρα της ακτινοειδούς γλοίας έχουν τελειώσει με το έργο της βοήθειας στην ανάπτυξη του εγκεφάλου, δεν πεθαίνουν. Μετατρέπονται σε ένα άλλο είδος γλοιοκυττάρων, στα αστροκύτταρα.
Τα αστροκύτταρα, που ονομάζονται έτσι λόγω των ακτινών τους που εκτείνονται προς όλες τις κατευθύνσεις, είναι τα πιο άφθονα από όλα τα γλοιοκύτταρα και συνεπώς τα πιο άφθονα από όλα τα κύτταρα του εγκεφάλου. Είναι επίσης τα πιο μυστηριώδη. Ένα μόνο αστροκύτταρο μπορεί να περιτυλίξει τις ακτίνες του γύρω από περισσότερες από ένα εκατομμύριο συνάψεις. Τα αστροκύτταρα επίσης συγχωνεύονται μεταξύ τους σχηματίζοντας κανάλια μέσω των οποίων μπορούν να μετακινηθούν μόρια από κύτταρο σε κύτταρο.
Όλες αυτές οι συνδέσεις φέρνουν τα αστροκύτταρα σε μια πλεονεκτική θέση για να επηρεάσουν τις διεργασίες που συμβαίνουν στον εγκέφαλο. Έχουν επίσης υποδοχείς που μπορούν να δεσμεύσουν μια ποικιλία από νευροδιαβιβαστές, πράγμα που σημαίνει ότι ίσως είναι σε θέση να ‘κρυφακούσουν’ τη βιοχημική φλυαρία που συμβαίνει γύρω τους.
 
Ωστόσο για πολύ καιρό, οι νευροεπιστήμονες δεν μπορούσαν να βρουν κάποιο σημάδι για το ότι τα αστροκύτταρα πράγματι ανταποκρίνονταν σε σήματα από το εξωτερικό. Τελικά, το 1990, η νευροεπιστήμονας Ann Cornell-Bell του Yale ανακάλυψε αυτό που φάνηκε να είναι η λύση στο μυστήριο. Προέκυψε πως τα αστροκύτταρα, όπως οι νευρώνες, μπορούν να ανταποκριθούν σε νευροδιαβιβαστές, αλλά αντί για ηλεκτρισμό, τα κύτταρα παράγουν κύματα από φορτισμένα άτομα ασβεστίου.
Το ασβέστιο προέρχεται από σφραγισμένα πακέτα που είναι διασκορπισμένα μέσα στα αστροκύτταρα. Όταν ερεθιστούν, τα αστροκύτταρα ανοίγουν τα πακέτα στη σειρά που πρώτη έρχεται σε επαφή με τους νευροδιαβιβαστές, πυροδοτώντας το άνοιγμα άλλων πακέτων που βρίσκονται σε άλλα σημεία στο κύτταρο.
Στη συνέχεια τα αστροκύτταρα φυλάνε τα άτομα του ασβεστίου πίσω στα πακέτα τους, για να τα απελευθερώσουν και πάλι όταν ξανά ερεθιστούν. Η Cornell-Bell πρόσεξε πως ένα κύμα τέτοιας δραστηριότητας που άρχισε σε ένα αστροκύτταρο μπορούσε να διαδοθεί σε άλλα αστροκύτταρα.
Κάποιες ερευνητικές ομάδες ανακάλυψαν επίσης ότι τα ίδια τα αστροκύτταρα απελευθερώνουν δυνατούς νευροδιαβιβαστές. Μπορούν να παράγουν γλουταμάτη (που διεγείρει τους νευρώνες έτσι ώστε είναι πιο εύκολο να ανταποκριθούν στο σήμα από έναν άλλο νευρώνα) και αδενοσίνη ( που μπορεί να αμβλύνει την ευαισθησία ενός νευρώνα).
Για κάποιος επιστήμονες του εγκεφάλου, αυτές οι ανακαλύψεις αποτελούν κομμάτια από πάζλ που σιγά σιγά ταιριάζουν μεταξύ τους σε μια συναρπαστική νέα εικόνα του εγκεφάλου.
Πρώτο κομμάτι: τα αστροκύτταρα μπορούν να νιώσουν εισερχόμενα σήματα.
Δεύτερο κομμάτι: μπορούν να ανταποκριθούν με κύματα ασβεστίου.
Τρίτο κομμάτι: μπορούν να παράγουν εξόδους νευροδιαβιβαστές και ίσως ακόμα κύματα ασβεστίου που διαδίδονται σε άλλα αστροκύτταρα.
Με άλλα λόγια, έχουν τουλάχιστον μερικά από τα προαπαιτούμενα για να επεξεργαστούν πληροφορίες όπως κάνουν οι νευρώνες. Ο Alfonso Araque, νευροεπιστήμονας στο Ινστιτούτο Cajal στην Ισπανία, και οι συνεργάτες του εργάζονται για την πιθανότητα ενός τετάρτου κομματιού στο πάζλ.
Βρίσκουν πως δύο διαφορετικά διεγερτικά σήματα μπορούν να παράγουν δύο διαφορετικά πρότυπα από κύματα ασβεστίου (αυτό σημαίνει, δύο διαφορετικές αποκρίσεις) σε ένα αστροκύτταρο.
Όταν έδωσαν στα αστροκύτταρα και τα δύο σήματα μαζί, τα κύματα που παρήγαγαν τα κύτταρα δεν ήταν ακριβώς το άθροισμα των δύο προτύπων. Αντίθετα, τα αστροκύτταρα παρήγαγαν ένα εντελώς διαφορετικό πρότυπο για απάντηση. Αυτό κάνουν τόσο οι νευρώνες, όσο και οι υπολογιστές.

Εάν πράγματι επεξεργάζονται πληροφορίες τα αστροκύτταρα, αυτό θα αποτελούσε μια μεγάλη προσθήκη στην υπολογιστική δύναμη του εγκεφάλου.
Άλλωστε, υπάρχουν πολύ περισσότερα αστροκύτταρα στον εγκέφαλο απ’ ότι νευρώνες. Ίσως, όπως κάποιοι επιστήμονες έχουν υποψιαστεί, τα αστροκύτταρα κάνουν τους δικούς τους υπολογισμούς.
Αντί για τον ψηφιακό κώδικα των ηλεκτρικών παλμών που χρησιμοποιούν οι νευρώνες, τα αστροκύτταρα ίσως δρουν πιο πολύ ως ένα αναλογικό δίκτυο που κωδικοποιεί πληροφορίες σε αργά ανερχόμενα και κατερχόμενα κύματα ασβεστίου.
Στο νέο του βιβλίο, ‘The Root of Thought’ (Η Ρίζα της Σκέψης) ο νευροεπιστήμονας Andrew Koob προτείνει πως η επικοινωνία μεταξύ των αστροκυττάρων μπορεί να είναι υπεύθυνη για την δημιουργική και ευφάνταστη ύπαρξή μας ως ανθρώπινα όντα.
Μέχρι πρόσφατα, οι μελέτες για τα αστροκύτταρα εξέταζαν μόνο λίγα κύτταρα που βρίσκονταν σε ένα τρυβλίο petri. Τώρα οι επιστήμονες ανακαλύπτουν πώς να παρατηρούν αστροκύτταρα σε ζωντανά ζώα και να μάθουν ακόμα περισσότερο για τις ικανότητες των κυττάρων αυτών.
Ο Alex Nimmerjahn του Πανεπιστημίου Stanford και οι συνεργάτες του, για παράδειγμα, ανέπτυξαν έναν τρόπο να τοποθετούν μικροσκόπια στα κρανία ποντικιών. Για να δουν τα αστροκύτταρα εγχέουν μόρια στα ποντίκια τα οποία λάμπουν όταν ενώνονται με ελεύθερο ασβέστιο.
Κάθε φορά που ένα ποντίκι κουνάει ένα από τα πόδια του, ο Nimmerjahn και οι συνεργάτες του μπορούν να δουν μια μικρή έκρηξη από κύματα ασβεστίου. Σε μερικές περιπτώσεις, εκατοντάδες αστροκύτταρα μπορούν να πυροδοτηθούν με μιας και αυτό μπορεί να διαρκέσει για μερικά δευτερόλεπτα.
Τα αστροκύτταρα είναι επίσης ζωτικής σημασίας για τις συνάψεις. Ο νευροεπιστήμονας του Πανεπιστημίου του Stanford Ben Barres και οι συνεργάτες του βρήκαν πως νευρώνες οι οποίοι μεγάλωσαν με αστροκύτταρα σχημάτισαν περίπου δέκα φορές περισσότερες συνάψεις από νευρώνες που μεγάλωσαν χωρίς αυτά και η δραστηριότητα των συνάψεων αυτών ήταν περίπου εκατό φορές μεγαλύτερη.
Καθώς οι συνάψεις αλλάζουν όταν μαθαίνουμε και σχηματίζουμε νέες αναμνήσεις, η Marie E. Gibbs του Πανεπιστημίου Monash στην Αυστραλία υποψιάστηκε πως τα αστροκύτταρα ίσως είναι σημαντικά στη δυνατότητα που έχουμε να μαθαίνουμε.
Για να ελέγξει την ιδέα αυτή, μαζί με τους συνεργάτες της έδωσαν σε μικρά κοτόπουλα χρωματιστές χάντρες να τις τσιμπήσουν. Οι κόκκινες χάντρες ήταν καλυμμένες με ένα πικρό χημικό και συνήθως ένα μόνο τσίμπημα ήταν αρκετό για να μάθουν τα κοτόπουλα να μην ξανατσιμπήσουν μια κόκκινη χάντρα. Αλλά όταν τους έγινε ένεση με ένα φάρμακο που εμπόδιζε τη σύνθεση γλουταμάτης από τα αστροκύτταρα, τα πουλιά δε μπορούσαν να θυμηθούν την άσχημη γεύση και τσιμπούσαν ξανά τις χάντρες.
Δεν έπεισαν όμως τους σκεπτικιστές αυτά τα πειράματα. Εάν τα κύματα ασβεστίου είναι πραγματικά τόσο σημαντικά, για παράδειγμα, θα περίμενε κανείς πως ένα γενετικά τροποποιημένο ποντίκι που δε θα μπορούσε να παράγει κύματα ασβεστίου θα ήταν ένα αξιολύπητο τρωκτικό.
Ο Ken McCarthy, νευροεπιστήμονας στο Πανεπιστήμιο της Βόρειας Καρολίνα στο Chapel Hill, και οι συνεργάτες του επενέβησαν σε ποντίκια ώστε να μεγαλώσουν αστροκύτταρα που τους έλειπε μια βασική πρωτεΐνη που χρησιμεύει για το άνοιγμα των πακέτων ασβεστίου.
Τα ποντίκια αυτά μεγάλωσαν και ήταν απαράλλαχτα από τα κανονικά, για λόγους που ακόμα δεν είναι γνωστοί.
Υπάρχει κάτι το θαυμάσιο στο γεγονός ότι πενιχρά μόλις καταλαβαίνουμε τι κάνουν τα περισσότερα κύτταρα στον εγκέφαλό μας.
Αρχίζοντας στη δεκαετία του 1930, οι αστρονόμοι κατάλαβαν πως όλα όσα μπορούσαν να δουν με τα τηλεσκόπιά τους, τα αστέρια, οι γαλαξίες και τα νεφελώματα, αποτελούσαν μόνο ένα μικρό κλάσμα από τη συνολική μάζα του σύμπαντος.
Το υπόλοιπο, γνωστό ως σκοτεινή ύλη, ακόμα αψηφά τις καλύτερες προσπάθειές τους για εξήγηση.
Μεταξύ των δύο αυτιών μας, όπως προκύπτει, κάθε ένας από εμάς φέρει επίσης ένα προσωπικό απόθεμα σκοτεινής ύλης.
Μετάφραση – Απόδοση – Σχολιασμός: Αμαλία Τσακίρη


ξεκίνα να ζεις! τι περιμένεις λοιπόν;

Ξεκίνα να ζεις! Τι περιμένεις λοιπόν;
Η εκπληκτική στατιστική του «National Geographic» για τον άνθρωπο. Γροθιά στο στομάχι; Παρότρυνση για αληθινή ζωή; Πες το όπως θες… Το «National Geographic» μας δίνει κάποια στατιστικά στοιχεία για το πώς περνάμε τη ζωή μας εμείς οι άνθρωποι και μας καλεί να αναθεωρήσουμε. Ο καθένας ας βγάλει τα συμπεράσματά του…
Όταν γεννιέσαι, θα μοιραστείς τα γενέθλιά σου με 17 εκατομμύρια ανθρώπους
Στα 12 χρόνια σου στο σχολείο θα έχεις κατά μέσο όρο 17 φίλους
Με το που φτάσεις τα 40, ο αριθμός αυτός θα έχει πέσει στους 2 (λυπηρό)
Θα βγάλεις 950 χιλιόμετρα μαλλιών
Θα γελάς περίπου 18 φορές την ημέρα
Θα περπατήσεις το ανάλογο με 3 φορές την περιφέρεια της Γης
Θα φας 30 τόνους φαγητό
Θα πιεις πάνω από 9.000 κούπες καφέ
Θα έχεις 1 πιθανότητα στις 10 να πάθεις ηλεκτροπληξία
Θα περάσεις, κατά μέσο όρο
10 χρόνια της ζωής σου στη δουλειά
20 χρόνια στον ύπνο
3 χρόνια στην τουαλέτα
7 μήνες στην κίνηση
2 μήνες στην αναμονή του τηλεφώνου
12 χρόνια θα βλέπεις τηλεόραση
…και 19 μέρες θα ψάχνεις το τηλεκοντρόλ
Αυτό σου αφήνει το 1/5 της ζωής σου για να ζήσεις πραγματικά.
Δηλαδή περίπου 15 χρόνια…

Τι περιμένεις λοιπόν;