Η Σημασία του Βεσάκ – Η Ημέρα του Βούδα

 

Η σημασία του Βεσάκ βρίσκεται στον Βούδα και στο παγκόσμιο μήνυμά του για αγάπη και ειρήνη στην ανθρωπότητα.

Αναλογιζόμενοι τον Βούδα και την Φώτισή του, ανακαλούμε ευθύς την εξαιρετική και πλέον εμβριθή γνώση και ενόραση που αναδύθηκε εντός του σε ύπαρξη τη νύχτα της Φώτισής του.  Αυτό συνέπεσε με τρία καθοριστικά γεγονότα που συνέβησαν, αντίστοιχα στις τρεις φάσεις ή ώρες της νύχτας.

Κατά τη διάρκεια της πρώτης ώρας, και καθώς ο νους του βρισκόταν σε κατάσταση γαλήνης, διαύγειας και, το φως αναπήδησε μέσα του φέρνοντας τη γνώση και την ενόραση. Είδε τις προηγούμενες ζωές του, πρώτα μία, ύστερα δύο, μετά τρεις,  έως την πέμπτη, και κατόπιν μια σειρά από αυτές… δέκα, είκοσι, τριάντα μέχρι πενήντα. Στη συνέχεια 100, 1000 κοκ… Συνεχίζοντας με αυτή την πρακτική και μέθοδο, κατά την δεύτερη ώρα ή φάση της νύχτας, είδε πως πεθαίνουν και ξαναγεννιούνται τα όντα, προσδεμένα στο κάρμα τους, πως εξαφανίζονται για να επανεμφανιστούν από μια μορφή σε μια άλλη κι από το ένα πεδίο ύπαρξης στο άλλο. Ύστερα κατά την τελευταία φάση της νύχτας είδε την ανάδυση και την κατάπαυση όλων των φαινομένων, νοητικών και φυσικών.  Είδε πως τα πράγματα εξαρτώνται από αιτίες και καθορίζονται από καταστάσεις. Αυτό τον οδήγησε στην αντίληψη πως η αρχή και το τέλος του πόνου και κάθε μορφής ανικανοποίητου έγκειται στην εξάλειψη κάθε πτυχής και απόχρωσης επιθυμίας. Με την πλήρη κατάπαυση της επιθυμίας, ο νους του απελευθερώθηκε ολοκληρωτικά. Απόκτησε την Πλήρη Φώτιση. Καθώς η συνειδητοποίηση αυτή ανέτειλε μέσα ανέλκυσε και όλες τις ψυχικές δυνάμεις.

Η σοφία αυτή και το φως που άστραψε και ακτινοβόλησε  κάτω από το ιστορικό Δέντρο Bodhi στο Buddha Gaya στην περιοχή Μπιχάρ της Βόρειας Ινδίας,  πριν από 2500 χρόνια, είναι μείζονος σημασίας για το ανθρώπινο πεπρωμένο.  Φώτισε τον δρόμο προκειμένου η ανθρωπότητα να μπορέσει να περάσει από τον κόσμο της πρόληψης, ή του μίσους και του φόβου, σε ένα νέο κόσμο φωτός, αληθινής αγάπης και ευτυχίας.

Η καρδιά της Διδασκαλίας του Βούδα περιλαμβάνεται στις τέσσερις Ευγενείς Αλήθειες, οι οποίες είναι

Η Ευγενής Αλήθεια της Dukkha ή του πόνου

Η Προέλευση ή Αιτία του πόνου

Το Τέλος και η Κατάπαυση του πόνου

Η Ατραπός που οδηγεί στον Τερματισμό κάθε είδους πόνου

Η πρώτη Ευγενής Αλήθεια είναι η αλήθεια της Dukkha, που έχει μεταφραστεί γενικά ως ‘πόνος’ ή ‘δυστυχία’.  Όμως η έννοια της Dukkha, που αντιπροσωπεύει την οπτική του Βούδα για την ζωή και τον κόσμο, έχει ένα βαθύτερο φιλοσοφικό νόημα. Η γέννηση, το γήρας, η αρρώστια και ο θάνατος είναι παγκόσμια. Όλα τα όντα υπόκεινται σε αυτή την κατάσταση του ανικανοποίητου. Ο αποχωρισμός τόσο από αγαπημένους όσο και από ευχάριστες καταστάσεις, η συναναστροφή με δυσάρεστους ανθρώπους και καταστάσεις, και η μη απόκτηση αυτού που είναι επιθυμητό  –  όλα αυτά συνιστούν επίσης πηγές πόνου και δυσαρέσκειας. Ο Βούδας συνοψίζει την Dukkha σε ότι είναι γνωστό ως τα Πέντε Είδη Περίσπασης.

Εδώ βρίσκεται το βαθύτερο φιλοσοφικό νόημα της Dukkha, στην οποία εμπεριέχεται η όλη κατάσταση του είναι ή της ύπαρξης.

Η ζωή μας και όλη η διαδικασία της ζωής γίνεται ορατή σαν μια ροή ενέργειας που περιέχει τις Πέντε Περισπάσεις και συγκεκριμένα, την Μορφική ή Φυσική διαδικασία, τα Αισθήματα, την Αντίληψη, τις Μορφές Σκέψης και τη Συνείδηση. Αυτά συνήθως ταξινομούνται σαν νοητικές και φυσικές διαδικασίες σε μια κατάσταση μεταβαλλόμενης ροής ή αλλαγής.

Εξασκώντας το νου μας να παρατηρεί τη λειτουργία των νοητικών και φυσικών διαδικασιών, αποκτούμε αντίληψη της αληθινής φύσης της ζωής μας. Μπορούμε να δούμε  πως υπόκειται στην μεταβλητότητα και στο ανικανοποίητο. Και με αυτή την έννοια δεν μπορεί να υπάρξει αληθινή υπόσταση ή Εαυτός στον οποίο να μπορούμε να προσκολληθούμε σαν ‘εγώ’ ή ‘δικό μου’.

Όταν συνειδητοποιούμε την ανικανοποίητη φύση της ζωής, φυσικό είναι να επιδιώκουμε να βγούμε από μια τέτοια κατάσταση. Σε αυτό το σημείο είναι που αρχίζουμε να αναρωτούμαστε πραγματικά για το νόημα και το σκοπό της ζωής. Αυτό μας οδηγεί να αναζητήσουμε την Αλήθεια σε σχέση με την αληθινή φύση της ύπαρξης και τη γνώση για την υπέρβαση του ανικανοποίητου.

Από την Βουδιστική άποψη λοιπόν, το νόημα της ζωής είναι να τεθεί τέλος στον πόνο και όλες τις άλλες μορφές ανικανοποίητου και να επιτευχθεί ειρήνη και αληθινή ευτυχία. Εδώ βρίσκεται το νόημα για την κατανόηση και την πραγματοποίηση της πρώτης Ευγενούς Αλήθειας.

Η Δεύτερη Ευγενής Αλήθεια εξηγεί την Αιτία ή Προέλευση του πόνου. Η Tanha ή επιθυμία είναι η παγκόσμια αιτία του πόνου. Εκτός της επιθυμίας για αισθησιακές απολαύσεις, πλούτο και δύναμη περιλαμβάνει επίσης την προσκόλληση σε ιδέες, απόψεις, γνώμες, έννοιες και πεποιθήσεις. Είναι η επιθυμία της σάρκας, ο πόθος της συνεχούς παραμονής (αιωνιοποίησης) στα πεδία της αισθησιακής ύπαρξης, καθώς και στα πεδία της μορφής και των άμορφων πεδίων. Υπάρχει εξίσου ο πόθος και η επιθυμία για την μη-ύπαρξη (ή μηδενισμός). Όλα τα παραπάνω συνιστούν  διάφορες Μορφές ιδιοτέλειας, όπου κανείς επιθυμεί πράγματα για τον εαυτό του, ακόμη και σε βάρος άλλων.

Μην αντιλαμβανόμενοι την αληθινή φύση του πραγματικού μας εαυτού, προσκολλούμαστε σε πράγματα παροδικά, μεταβαλλόμενα και φθαρτά. Η αποτυχία της ικανοποίησης των επιθυμιών μέσω αυτών των πραγμάτων προκαλεί απογοήτευση και πόνο.

Η επιθυμία είναι μια ισχυρή νοητική δύναμη που υπάρχει μέσα σε όλους μας και η βασική αιτία της δυστυχίας μας. Είναι αυτή η επιθυμία που μας δένει στη Σαμσάρα, τον επαναλαμβανόμενο τροχό της γέννησης και του θανάτου.

Η Τρίτη Ευγενής Αλήθεια δείχνει τον δρόμο για την κατάπαυση του πόνου. Όπου δεν υπάρχει επιθυμία, δεν υπάρχει γίγνεσθαι ούτε γέννηση. Όπου δεν υπάρχει επαναγέννηση, δεν υπάρχει εκφυλισμός, γήρας, θάνατος ούτε πόνος. Κατ’ αυτό τον τρόπο τερματίζεται ο πόνος άπαξ και δια παντός.

Η Τέταρτη Ευγενής αλήθεια εξηγεί την Ατραπό ή την Μέθοδο για την κατάπαυση του πόνου. Ονομάζεται η Ευγενής Οκταπλή Ατραπός.

Η Ευγενής Οκταπλή Ατραπός – ή Μέση Οδός - αποφεύγει τα άκρα ανάμεσα στην αυτό-ικανοποίηση από τη μια και  τον αυτό-βασανισμό από την άλλη. Συνίσταται από Ορθή Κατανόηση, Ορθή Αντίληψη, Ορθή Ομιλία, Ορθή Συμπεριφορά, Ορθό Τρόπο Ζωής, Ορθή Προσπάθεια, Ορθή Περίσκεψη και Ορθή Συγκέντρωση.

Οι τρεις αυτοί παράγοντες της ατραπού μπορούν να συνοψιστούν σε τρία στάδια άσκησης που περιλαμβάνουν την ηθική, την στάση του νου και την σοφία.

Η ηθική ή καλή συμπεριφορά έγκειται στην αποφυγή του κακού ή των επιβλαβών πράξεων, που χαρακτηρίζονται από πλεονεξία, μίσος και γοητεία και στην εκπλήρωση καλών και ωφέλιμων πράξεων, που είναι απαλλαγμένες από πλεονεξία, μίσος και γοητεία, ενώ εμφορούνται από φιλελευθερία, στοργική ευγένεια και σοφία.

Η λειτουργία της καλής συμπεριφοράς ή του ηθικού περιορισμού σημαίνει να απελευθερώσει κανείς το νου του από τις τύψεις (ή την ενοχική συνείδηση). Ο νους που είναι απελευθερωμένος από τις τύψεις (ή τις ενοχές) παραμένει φυσικά ήρεμος και γαλήνιος, έτοιμος για συγκέντρωση με επίγνωση.

Ο συγκεντρωμένος και καλλιεργημένος νους είναι ένας νους στοχαστικός και αναλυτικός. Είναι ικανός να βλέπει τόσο την αιτία και το αποτέλεσμα όσο και την αληθινή φύση της ύπαρξης, προετοιμάζοντας τον δρόμο της σοφίας και της ενόρασης.

Σοφία, στα πλαίσια του Βουδισμού, είναι η πραγματοποίηση των θεμελιωδών αληθειών της ζωής, κυρίως των Τεσσάρων Ευγενών Αληθειών. Η κατανόηση των Τεσσάρων Ευγενών Αληθειών μας παρέχει ορθή αίσθηση σκοπού και κατεύθυνσης στη ζωή. Αποτελούν το θεμέλιο για την επίλυση κάθε προβλήματος.

Το μήνυμα του Βούδα παραμένει σήμερα αναλλοίωτο από τον χρόνο και την επέκταση της γνώσης,  ακριβώς όπως όταν διακηρύχτηκε για πρώτη φορά.

Όσο και αν έχει διευρυνθεί η επιστημονική γνώση εκτείνοντας τον ορίζοντα του ανθρώπου, υπάρχει ακόμη χώρος για αποδοχή και αφομοίωση και εσωτερική εξερεύνηση, μέσα στα πλαίσια της διδασκαλίας του Βούδα.

Η διδασκαλία του Βούδα παραμένει ανοιχτή, ώστε όλοι να μπορέσουν να την δουν και να την κρίνουν από μόνοι τους. Η οικουμενικότητα της διδασκαλίας του Βούδα οδήγησε έναν από τους κορυφαίους επιστήμονες του κόσμου, τον Αϊνστάιν, να δηλώσει πως “αν υπάρχει κάποια θρησκεία που μπορεί να ταιριάξει με τις σύγχρονες επιστημονικές ανάγκες, αυτή είναι ο Βουδισμός.”

Η διδασκαλία του Βούδα αποτέλεσε μια μεγάλη εκπολιτιστική δύναμη, όπου κι αν έφτασε. Απευθύνεται στην λογική και την ελευθερία της σκέψης, αναγνωρίζοντας την αξιοπρέπεια και το δυναμικό του ανθρώπινου νου. Επικαλείται την ισότητα, την αδελφότητα και την κατανόηση, προτρέποντας του οπαδούς της να αποφεύγουν το κακό, να πράττουν του καλό και να εξαγνίζουν τις διάνοιές τους.

Αναγνωρίζοντας την παροδική φύση της ζωής και όλων των εγκόσμιων φαινομένων, ο Βούδας μας συμβούλευσε να αναλάβουμε τη λύτρωσή μας με περισυλλογή , γιατί η ‘περισυλλογή είναι το μονοπάτι προς την αθανασία’.

Οι διαυγείς και εμβριθείς οδηγίες του για την καλλιέργεια της περισυλλογής, γνωστής και σαν Satipatthana ή σαν τα Τέσσερα Θεμέλια της Περισυλλογής, είναι η ατραπός για τον εξαγνισμό των όντων - για το ξεπέρασμα της δυστυχίας και της θλίψης, για την εξάλειψη κάθε νοητικού και φυσικού πόνου, για την απόκτηση ενόρασης και γνώσης και για την πραγμάτωση της Νιρβάνα. Αυτό έχει επαληθευτεί από τους μαθητές του. Ως εκ τούτου,  πρόκειται για ένα μονοπάτι ή μια τεχνική που μπορεί να επιβεβαιωθεί από τον καθένα,  ανεξάρτητα από κοινωνική τάξη, χρώμα ή πίστη.

Venerable Mahinda    

[http://www.buddhanet.net/vesak.htm]